مجله همشهری دانستنیها – پوریا ناظمی: در جهان ما، در میان کوچه، پس کوچه های آشنای شهر ما، دنیاهایی دیگر، پنهان از دیده ها وجود دارند. در این جهان های تنیده در میان تار و پود آنچه واقعیت می نامیم، موجوداتی زندگی می کنند که برای مردمان عادی نادیدنی هستند. موجوداتی که از واقعیت های دیگر به جهان ما سرک می کشند و کسانی از جهان ما هستند که امکان دیدن آنها را دارند. جنگ هایی در میان واقعیت های مختلف و موجوات آنها در جریان است. شاید شما هم تاکنون سرنخ هایی از چنین نبردی را دیده باشید. این بار به اطراف خود با دقت بیشتری نگاه کنید.
بازی پوکمون و نسخه جدید و تعاملی آن به نام «پوکمون گو» (Pokemon Go) با وجود اینکه مدت کوتاهی است به صورت عمومی منتشر شده اما برخی از سازمان ها و موسسات تابلوهایی برای خوش آمدگویی و ارائه برخی از توصیه های ایمنی به بازیگران آن نصب کرده اند و پلیس رانندگی برای بازیگران و مردم توصیه نامه هایی جهت مراقبت از خود هنگام بازی منتشر کرده است. حداقل در رویدادی در شهر مونترال در کانادا پلیس مجبور به دخالت شده است و تجمع بازیگران را که مخل ترافیک شده بودند برهم زده و از آنها خواسته است که متفرق شوند. هنوز یک ماه از انتشار بازی به ظاهر ساده ای روی سیستم های عامل همراه اپل و اندروید نگذشته است که در تالارهای شوراهای شهر برخی از شهرها صحبت از احتمال گذاشتن قوانینی برای محدود کردن بازی در نقاط خاصی از شهرهاست.
1- پدیده ای به نام واقعیت افزوده
این اولین باری نیست که از واقعیت افزوده در برنامه ها و بازی های مرتبط به سیستم های گوشی های همراه استفاده شده است. پیش تر به خصصو در بخش توریسم از این امکان فوق العاده جذاب استفاده شده بود. در برخی از شهرها اپلیکیشن های توریستی با ساختار مشابه قرار دارند، برای مثال اپلیکیشنی به نام «مونترال در تاریخ» (Mel en Histories) به شهروندان یا جهانگردانی که به شهر مونترال رفته اند (وقتی در نزدیکی آثار تاریخی قرار گرفتند) هشدار می دهد و نه تنها فایل صوتی یا ویدئویی در معرفی آن بنا برای ایشان پخش می کند، بلکه با قرار دادن دوربین رو به سمت آن اثر با استفاده از واقعیت افزوده نماهایی تاریخی از آن محل را- آن گونه که سال ها پیش ممکن بود از همان زاویه دیده شود- به بیننده نشان می دهد.
با این وجود این نخستین بار است یک بازی موبایلی که از فناوری واقعیت افزوده استفاده می کند به چنین شهرتی رسیده است و به این سرعت به چنین پدیده ای اجتماعی بدل شده است.
دلایل زیادی درباره این موفقیت وجود دارد، اگرچه باید در تحلیل یا تحلیل از این بازی مراقب بود. امکان زیادی وجود دارد که تجربه پوکمون مانند بسیاری از تجربه های مشابه و موفق دیگر به زودی فراموش شود و آنچه امروز شاهد آن هستیم درواقع حبابی در اطراف این بازی باشد؛ اما مهم تر از خود این بازی آنچه اهمیت دارد، چشم اندازی است که این بازی به قابلیت های جهان پیش روی ما و دنیای درهم تنیده واقعی و مجازی باز کرده است.
ترکیبی از حرکتی بودن این بازی- که برای انجام آن به جای نشستن روی صندلی لازم است کفش ها را به پا کنید و در شهر شروع به گشت و گذار کنید- و استفاده از واقعیت افزوده، شاید دو دلیل اصلی موفقیت این بازی باشند. البته که در بین این دو با وجود تمام جذابیت هایی که واقعیت افزوده ایجاد می کند، شاید بخش تعامل با المان های شهری و حرکت این بازی در فضای واقعی نقش مهم تری ایفا کرده باشد.
2- تنبلی ممنوع
این اتفاق که برای انجام یک بازی ورد کردن مراحل آن به جای آنکه شخصیت شما روی صفحه ابزار حرکت کند؛ خود شما وادار به حرکت می شوید از یک سو برخی از دغدغه های همیشگی درباره آسیب های بازی های دیجیتال برای سلامت را کاهش می دهد. اگرچه این بار ممکن است دغدغه هایی از جنس حواس پرتی هنگام گذر از خیابان به وجود بیاید.
برخی از تحقیقات اولیه یا حداقل فرض های اولیه محققان خبر از آن دارد که چنین بازی هایی می تواند برای کسانی که دارای اختلال اضطراب و نگرانی از حضور در جمعیت هستند، مفید باشد. ترکیب شدن دنیای مجازی با واقعی هراس از حضور کامل در دنیای واقعی را کاهش می دهد و امکان مشارکت را برای این افراد بیشتر می کند. آشتی با شهر و فضای اجتماعی داستان دیگری است. حالا بازیگران خانه نشین به شهرنوردان تبدیل شده اند.
گزارش های پلیس در یک ماه و نیم گذشته نشان می دهد که به خصوص در برخی از شهرها آمریکا تعداد زیادی از این بازیکنانی- که به ناچار باید در ساعت عصر و غروب و پس از پایان ساعات کاری به دنبال شکار خود بروند- توانسته اند گزارش هایی را از خلاف ها و جرم ها در محله های دورافتاده به پلیس ارائه دهند.
3- منابع عظیم مالی
هنوز چند هفته ای نگذشته است که بازار اقتصادی مهمی اطراف این بازی شکل گرفته و ممکن است در آینده مسیرهای تازه ای در بازاریابی اقتصادی یا تبلیغات باز کند. کسب و کار فروشگاه هایی که در نزدیکی محل های تجمع موجودات و همچنین محل های کسب ابزارهای لازم در بازی که به نام «پوک اسپات» ها معروف هستند، رونق پیدا کرده است.
کسی چه می داند شاید در صورت موفقیت این روند، در آینده یکی از منابع درآمد شرکت های سازنده بازی های این گونه، کسب آگهی از سوی صاحبان کسب و کار محلی باشد تا چنین نقاطی مشابه پوک اسپات ها را در کنار محل کار آنها قرار دهند. از سوی دیگر این بازی حداقل در همین زمان محدود برای یکی از باورهای غلط این دوره که بارها و بارها از سوی بخش های مختلفی از جامعه تکرار می شد و «فناوری هراسان» نیز به آن بال و پر می دادند، مثال نقض مهمی را مطرح کرده است.
توسعه بازی های کامپیوتری و سرگرمی های آنلاین الزاما منجر به گوشه گیری و جمع گریزی افراد و به خصوص کودکان و نوجوانان نمی شود. اگر بازی مناسبی شکل بگیرد، می تواند جمع های جدید و گروه های اجتماعی جدید در فضای واقعی را به وجود بیاورد کما اینکه در حال حاضر تجمع پوکمون بازها در کنار پک اسپات های معروف یا نقاطی که نمونه های نادر این موجودات مجازی قرار دارند، باعث شکل گیری یک اجتماع بزرگ ولی واقعی میان بازیگران و آشنایی میان آنها شده است. از دل چنین معاشرت نیمه واقعی و نمیه مجازی، خرده فرهنگی تازه در مدتی کوتاه متولد شده است.
4- ترس از آینده
البته نگرانی هایی هم در این باره و به خصوص در چنین مرحله ای که با نخستین مورد چنین مشهوری از این سیستم مواجه هستیم، وجود دارد (حداقل در بین بازیکنان وگرنه همه منتقدان بازی های دیجیتال الزاما نظر خیلی مثبتی از دیدگاه ساختار بازی و استانداردهای بازی های موبایلی درباره پوکمون ندارند). تاکنون چندین و چند حادثه در نقاط مختلف در ارتباط با این بازی رخ داده است. البته منظور از حادثه، مواردی مهم تر یا جدی تر از این است که در میانه خیابان کسی که سرش در موبایل فرو رفته است، به دنبال شکار پوکمون با سر به شما برخورد کند. در مونترال اجتماع بازیگران به دنبال شکار یکی از گونه های نادر پوکمون باعث ترافیک و مسدود شدن مسیر و مزاحمت هایی شد که پلیس به ناچار دست به دخالت زد و جمعیت را متفرق کرد.
در ایالات متحده یکی از بازیگران که سوار بر خودرو در حال رانندگی بود وقتی متوجه حضور یکی از این موجودات در نزدیکی خود شد، برای شکار آن حواسش از رانندگی پرت شد و خودروی خود را به یک ماشین پلیس کوبید. تعداد زیادی از زمین خوردن ها و برخورد با درخت یا تیر چراغ برق و افراد دیگر از جمله خاطرات کم خطرتر بازیگران در این چند هفته است. اما این روندها نمی تواند باعث نگرانی کلی یا نادیده گرفتن دنیای غریب و جدید شود که در آن زندیگ می کنیم.
یک گام به جلوتر برویم. دنیایی را تصور کنید که همین الان در حال شکل گیری است. دنیای که واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و واقعیت فیزیکی در کنار هم قرار گرفته اند و به آن مسئله مهمی به نام اینترنت اشیاه و ابزارهای تفکیک و تعامل میان آنها (نظیر هولولنزها و…) را نیز اضافه کنید ما کم کم- و شاید حتی با سرعتی بیش از آنچه فکر کنیم- در حال کمرنگ کردن مرزهای واقعیت ها هستیم.
زمانی وجود دنیاهایی در ابعاد دیگر، یکی از پی رنگ های رایج در ادبیات علمی- تخیلی بود. امروز وجود دنیاها و موجوداتی غریب در میان دنیای ما تا آن اندازه واقعی هستند که ما را وادار می کنند در گرما و سرما و خسته از کار به پرسه در خیابان های شهر بپردازیم و آنها را شکار کنیم. شاید از این پس باید در به کار بردن کلمه مجازی به معنی قدیم آن کمی با احتیاط بیشتری عمل کنیم و شاید بهانه خوبی برای فلاسفه جدید به وجود آمده باشد که درباره تفاوت انواع واقعیت بیشتر فکر کنند. این واقعیت امروزی ما و چشم اندازی کوچک به دنیای شگفت انگیز آینده است.
